Siostry Anuncjatki

Zakon Najświętszej Maryi Panny

Geneza „Reguły Dziesięciu Cnót NMP”

gn
O. Gilbert Nicolas OFM (Gabriel Maria)

Reguła Dziesięciu Cnót Ewangelicznych N.M.P., albo Dziesięciu Upodobań NMP (Regula Decem Beneplacitorum Beatissimae Virginis Mariae), należy do nielicznych ustaw zakonnych zatwierdzonych wbrew dekretowi wydanemu na Soborze Laterańskim IV w 1215 roku, który zabraniał aprobaty nowo powstających zakonów na regule innej niż dotąd już zatwierdzonej. Ułożył ją franciszkanin, o. Gilbert Nicolas, znany bardziej jako Gabriel Maria, które to imię otrzymał od papieża Leona X brewem z 11 czerwca 1517 roku. Papież chciał przez ten akt podkreślić wyjątkowe nabożeństwo o. Gilberta do tajemnicy Zwiastowania NMP. Gilbert Nicolas występujący w historii również pod imieniem Johanes Molezius urodził się około 1460 roku w Riom, w prowincji Auvergne we Francji. Jako 16-letni młodzieniec, słuchając kazań pewnego franciszkańskiego kaznodziei na temat Niepokalanego Poczęcia NMP, odkrył w sobie powołanie do życia zakonnego. W 1475 roku wstąpił do Zakonu Franciszkanów Ścisłej Obserwancji w Lafond, koło La Rochelle. Po odbyciu nowicjatu i złożeniu ślubów zakonnych wysłany został do klasztoru w Amboise w celu kontynuowania dalszej edukacji, którą uwieńczył święceniami kapłańskimi, a następnie objęciem funkcji lektora teologii. O. Gilbert pełnił w Zakonie Franciszkanów m.in. funkcje gwardiana klasztoru w Amboise (1498-1502), przełożonego prowincji akwitańskiej oraz trzykrotnie komisarza generalnego zakonu. Jak twierdzą biografowie, o. Gabriela wyróżniała duża wiedza, jednakże z pokory nie chciał nigdy przyjąć stopnia doktora i odrzucał często czynioną mu propozycję nominacji na biskupa. W zakonie zasłynął z wielkiej świątobliwości życia oraz szczególnego promowania franciszkańskiego ubóstwa w prawodawstwie i życiu franciszkanów. Odznaczał się również głębokim kultem Eucharystii oraz Męki Pańskiej. Tradycja franciszkańska oraz anuncjacka nadała mu tytuł błogosławionego. Umarł 27 sierpnia 1532 roku w konwencie sióstr anuncjatek w Rodez (obecnie już nie istniejącym) i tam został pochowany.

Joanna po unieważnieniu małżeństwa i utracie tytułu królowej Francji w 1498 roku, otrzymała godność księżnej de Berry od swego byłego małżonka, do którego nie chowała urazy i modliła się za niego do końca życia. Uwolniona od więzów małżeńskich oddała się modlitwie i uczynkom miłosierdzia. W dzieciństwie Joanna miała wizję, podczas której Matka Najświętsza miała jej objawić, iż założy wspólnotę zakonną poświęconą Jej czci. Z pomocą swojego duchowego powiernika o. Gabriela Marii, księżna de Berry przystąpiła wraz z 11 innymi niewiastami do zakładania zakonu kontemplacyjnego Maryi Dziewicy, zwanego także zakonem dziesięciu cnót lub upodobań Matki Bożej, zakonem zwiastowania NMP, albo anuncjatkami. Wzorem zakonnic miała być Najświętsza Maryja Panna, a cnoty przez Nią praktykowane, o których wspomina Ewangelia, miały stanowić regułę ich życia. Stąd powstała Reguła dziesięciu cnót NMP, bo o tylu wprost mówi Pismo św. Każdy z dziesięciu rozdziałów reguły odnosił się do konkretnej cnoty Matki Bożej zanotowanej w Ewangelii. Tekst reguły napisał o. Gabriel Maria pod kierunkiem Joanny w 1501 roku. Anuncjatki oprócz ślubu ubóstwa, czystości i posłuszeństwa, ślubowały również zachowanie klauzury.

gabriel
O. Gabriel Maria OFM w drodze do Rzymu w celu uzyskania aprobaty dla swojej reguły

Zatwierdzenie reguły uzyskano po przezwyciężeniu wielu przeciwności. Najpierw zwrócono się do Stolicy Apostolskiej o zatwierdzenie nowo powstałego instytutu zakonnego za pośrednictwem o. Wilhelma Morin OFM. Papież Aleksander VI przyjął wysłannika bardzo życzliwie, podnosił pobożność i świętobliwość córki Ludwika XI, jednak zebrani z tego powodu przez Ojca św. kardynałowie przytoczyli natychmiast zakaz IV Soboru Laterańskiego o tworzeniu nowych zakonów i jednogłośnie opowiedzieli się przeciwko zatwierdzeniu przedstawionej reguły. Po jakimś czasie Gabriel Maria udał się osobiście do Rzymu, ale i tym razem wszyscy obecni kardynałowie wyrazili w tej sprawie swój sprzeciw. Jak głosi tradycja, interwencja niebios wpłynęła ostatecznie na zmianę ich decyzji. Jeszcze tej samej nocy kanclerz Datarii Apostolskiej (jeden z głównych urzędów papieskich, dziś już nieistniejący) kardynał J.B. Ferraro, biskup Modeny, posiadający duży wpływ w kolegium kardynalskim, miał mieć sen, w którym Pan Bóg czynił mu wyrzuty za nie zatwierdzenie nowego zakonu. Ujrzał we śnie św. Wawrzyńca diakona i św. Franciszka z Asyżu, wyciągających dłonie w geście błogosławieństwa nad Gabrielem Marią. Ich wzrok zdawał się mówić kardynałowi, że ten pokorny zakonnik jest narzędziem Pana. Następnie nowe spojrzenie we śnie na wielkość Maryi w tajemnicy Zwiastowania sprawiło, iż poczuł potrzebę założenia zakonu poświęconego czci tej tajemnicy. Obudził się pod silnym wrażeniem tego snu, robiąc sobie wymówki, że sprzeciwiał się dziełu Bożemu. Po modlitwie i powtórnym rozważeniu sprawy, wezwał do siebie o. Gabriela i opowiedział mu, co przeżył w nocy. Następnie udał się do papieża, prosząc o zatwierdzenie nowego zakonu. I rzeczywiście przekonał zarówno Aleksandra VI, jak i obecnych w Rzymie kardynałów.

Dnia 12 lutego 1502 roku papież Aleksander VI zatwierdził regułę i nowy zakon. Gdy zatwierdzenie zostało wydane, papież mianował o. Gabriela Marię wizytatorem generalnym nowej wspólnoty. W święto Zesłania Ducha Świętego 1504 roku matka Joanna złożyła profesję na regułę swojego zakonu. Pierwsze nowicjuszki Zakonu Dziewicy Maryi złożyły swoje śluby 9 listopada tegoż roku. Zakon Anuncjatek został zatwierdzony na krótko przed śmiercią założycielki, która nastąpiła 4 lutego 1505 roku. Śmierć przerwała jej starania o założenie męskiej gałęzi zakonu. Pomimo złożenia ślubów zakonnych księżna de Berry do końca życia mieszkała w swoim zamku w Bourges. Została pochowana w habicie zakonnym i książęcej koronie. Chociaż Joanna została otoczona kultem zaraz po śmierci i czczono ją jako świętą, to jej formalnej beatyfikacji dokonał dopiero papież Benedykt XIV w 1742 roku, a w 1950 Pius XII zaliczył ją do grona świętych. Jej doczesne szczątki zostały sprofanowane i spalone przez protestantów dnia 22 maja 1562 roku.

leox_gnicolas_600
Moment aprobaty Reguły dziesięciu cnót przez papieża Aleksandra VI w 1502 roku

Dnia 23 maja 1515 roku, już po śmierci Joanny de Valois, papież Leon X zaaprobował drugą redakcję reguły. Reguła ta, podobnie jak jej pierwsza wersja, została napisana przez o. Gilberta Nicolasa, który uczynił to mając na celu połączenie anuncjatek z koncepcjonistkami – zakonem kontemplacyjnym założonym w Hiszpanii w 1484 roku przez św. Beatrycze da Silva Menezes (1424-1490). Koncepcjonistki jednak nie zgodziły się na unię, wobec czego o. Gilbert zredagował trzecią wersję reguły, którą papież Leon X zatwierdził dnia 25 lipca 1517 roku. Do Reguły dziesięciu cnót NMP bracia mniejsi obserwanci dołączyli w latach 1528 i 1529 dodatki i statuty.

Reguła dziesięciu cnót NMP została także potwierdzona przez papieża Juliusza II, a następnie przez Innocentego XII i Innocentego XIII. Przy okazji potwierdzania reguły Juliusz II i wspomniany wyżej Leon X obdarzyli odpustami Koronkę 10 cnót NMP, zawartą w regule, a bedącą obowiązkowym ćwiczeniem duchowym osób zachowujących tę regułę. Sama zaś Koronka 10 cnót NMP została ułożona przez św. Joannę de Valois. Z polecenia Stolicy Apostolskiej Regułę dziesięciu cnót NMP przystosowano do potrzeb zakonu męskiego, co było zgodne, jak wcześniej wspomniano, z pragnieniem samej założycielki. Papieże w przeciągu stuleci obdarzyli Zakon Anuncjatek licznymi duchowymi łaskami, przywilejami i odpustami.

oprac. Andrzej Mączyński MIC

Bibliografia:
M. Nowodworski, Encyklopedia Kościelna, t. VI, Warszawa 1875, s. 5.
M. Cagnac, La bienheureuse Jeanne de Valois, J. de Gigord, Paris, 1929, ss. 116–121.
S. Sydry MIC, Czcigodny Sługa Boży O. Stanisław od Jezusa Maryi Papczyński i jego dzieło w świetle dokumentów, Warszawa 1937.
A.M.C. Forster, The Good Duchess Joan of France, London 1950.
J.R. Hale, Renaissance Europe; Individual and Society, 1480-1520, New York: Harper & Row, 1972, ss. 15-16.
K. Krzyżanowski MIC, Powstanie i rozwój Zakonu za życia Założyciela, in: Marianie, Ed. J. Bukowicz, MIC, T. Górski MIC, Rzym 1975, ss. 18-31.
Règle, Statuts et Constitutions de l’Ordre de la Vierge Marie, Monastères de L’Annonciade, 1985, ss. IX-X
M. de Magalhães, Santa Beatriz da Silva, uma gloria de Portugal, Lisboa 1989.
T. Rogalewski MIC, Stanisław Papczyński (1631-1701), Założyciel Zgromadzenia Księży Marianów; inspirator mariańskiej szkoły duchowości, Lublin–Warszawa 2001.
A. Pakuła MIC, La «Règle des dix plaisirs de la Bienheureuse Vierge Marie» dans l’histoire de la Congrégation des Pères Mariens, in: Jeanne de France et l’Annonciade, Ed. D. Dinet, P. Moracchini, Sœur M.-E. Portebos OVM, Paris, 2004, ss. 401-410.
Z. Proczek, MIC, Guardian of the spiritual heritage of the Marians; selection of the letters of Fr. Kazimierz Wyszyński , Warsaw – Stockbridge, 2004.

Scroll to Top