Pierwszym ustawodawcą Zgromadzenia Księży Marianów był jego założyciel, św. Stanisław od Jezusa i Maryi Papczyński. Nosząc się z zamiarem stworzenia nowej rodziny zakonnej, przygotował on w latach 1671-1673 pierwsze ustawy mariańskie pod nazwą Reguły życia (Norma vitæ). Zatwierdził je dla o. Stanisława i jego pierwszych towarzyszy bp Stanisław Jacek Święcicki, archidiakon i oficjał warszawski w dniu 24 października 1673 roku, podczas wizytacji mariańskiego eremu w Puszczy Korabiewskiej.
W 1690 roku św. Stanisław w towarzystwie subdiakona Joachima od św. Anny Kozłowskiego udał się do Rzymu, aby uzyskać aprobatę dla swojego zakonu w oparciu o ułożone przez siebie konstytucje, tzn. o Norma vitæ. Śmierć papieża Aleksandra VIII (1689-1691) i kłopoty ze zdrowiem zmusiły mariańskiego zakonodawcę do powrotu do Polski bez osiągnięcia zamierzonych celów. W latach 1691 do 1694 próbował on uzyskać dla marianów regułę wspomnianych wcześniej koncepcjonistek. Ponowne wysiłki o. Papczyńskiego zakończyły się niepowodzeniem, ponieważ reguła hiszpańskich mniszek nie była zaadoptowana dla męskich zakonów. Wówczas to święty założyciel marianów powrócił do swoich pierwotnych planów i latem 1698 roku zwołał kapitułę generalną, na której, wybrano prokuratorem generalnym o. Joachima Kozłowskiego i postanowiono wysłać go do Rzymu w celu podjęcia na nowo starań o zatwierdzenie zakonu marianów w oparciu o Norma vitæ. O. Joachim w towarzystwie br. Antoniego Cińskiego jesienią tegoż roku udali się w podróż do Wiecznego Miasta.
Święty Stanisław odniósł się do nowej i nie znanej mu wówczas reguły przychylnie, ale zarazem ostrożnie. Po zapoznaniu się jednak z jej tekstem przekonał się, że nowa reguła w niczym nie jest sprzeczna z opracowaną przez niego mariańską Regułą życia i doskonale odpowiada duchowi jego zamierzeń, szczególnie co do czci Matki Bożej i naśladowania Jej życia i cnót. W rezultacie mariański zakonodawca rozpoznał w Regule dziesięciu cnót NMP wolę Boga i Kościoła względem swojej wspólnoty zakonnej oraz warunek jej istnienia.
Następne pokolenia marianów, idąc za przykładem swojego Założyciela z wielkim szacunkiem traktowały Regułę dziesięciu cnót NMP, która obecna w prawodawstwie mariańskim przez stulecia kształtowała maryjnego ducha zakonu. Tym, który chyba najgłębiej ją zrozumiał i najlepiej wyraził jej duchowe znaczenie był czcigodny sługa Boży o. Kazimierz Wyszyński (1700-1755), generał marianów w latach 1737-1741; 1747-1750. Przełożył on z języka łacińskiego na polski i wydał drukiem w Warszawie w 1749 roku książkę hiszpańskiego jezuity o. Franciszka Ariasa Gwiazda zaranna. Treść książki podzielona przez tłumacza na dziesięć rozdziałów stanowi praktyczny komentarz do Reguły dziesięciu cnót. W napisanym przez siebie wstępie do książki o. Wyszyński zaznajamia polskiego czytelnika z historią samej reguły oraz Zakonu Anuncjatek i Zakonu Marianów, a także wskazuje na naśladowanie życia i cnót Maryi jako istotną cechę pobożności maryjnej. Zachęca również gorąco do odmawiania Koronki 10 cnót NMP.
Do czasów odnowy i reformy Zakonu Marianów Reguła dziesięciu cnót została przetłumaczona na język polski i portugalski oraz wydana siedmiokrotnie drukiem (Varsaviæ 1723, Warszawa 1750, Lisboa 1757, dwa razy Lisboa 1759, Romæ 1778, Wilno 1791). W wyniku zabiegów bł. Jerzego Matulatisa-Matulewicza, dnia 28 listopada 1910 roku papież św. Pius X zatwierdził odnowione i zreformowane Zgromadzenie Księży Marianów wraz z nowymi Konstytucjami. Wówczas to śluby uroczyste zostały zamienione na proste, w następstwie czego Regula Decem Beneplacitorum BVM przestała marianów obowiązywać. Pomimo jednak tego faktu, sama Reguła dziesięciu cnót nie przeszła tylko do historii, ale jako cenne duchowe dziedzictwo w dalszym ciągu formowała i nadal formuje maryjną duchowość odrodzonego Zgromadzenia. Świadczą o tym wypowiedzi wielu przełożonych generalnych zreformowanej wspólnoty na przestrzeni ostatnich stu lat. Po reformie z 1910 roku regułę wydano drukiem co najmniej dziewięć razy w języku portugalskim, angielskim i polskim; była także dołączana do wydawanych Konstytucji (Romæ 1930, Kraków 1933, Stockbridge 1955, Stockbridge 1980, Lublin 1984, Warszawa 1986, Curitiba 1988, Warszawa 2001, Rzym – Stockbridge 2006).
Reguła dziesięciu cnót przez ponad trzy stulecia była i jest dla marianów przedmiotem refleksji i rozważań, a zawarta w niej Koronka 10 cnót NMP stanowi ulubioną maryjną modlitwę zakonników. Reguła miała także wyraźny wpływ na wystrój wnętrz mariańskich świątyń, jak na przykład w Goźlinie, jednej z pierwszych placówek Zgromadzenia, gdzie na suficie nawy głównej zabytkowego kościoła z 1776 roku, widnieje dziesięcioramienna gwiazda z wypisanymi po polsku dziesięcioma cnotami Maryi. Natomiast wybudowany w 2000 roku kościół parafialny w Puszczy Mariańskiej szczyci się faktem posiadania w głównym ołtarzu, pochodzącej z Italii ikony NMP, którą w 1996 roku w Rzymie osobiście pobłogosławił Jan Paweł II. Na wspomnianej ikonie wizerunek Maryi Niepokalanej otoczony jest wypisanymi po łacinie dziesięcioma cnotami, które opisuje reguła.
Duch Reguły dziesięciu cnót jest również obecny we współczesnych Konstytucjach Zgromadzenia. W § 16 czytamy: „Tytularną Patronką Zgromadzenia jest Niepokalanie Poczęta Najświętsza Maryja Panna, Matka Boża i Matka Kościoła; Jej, jako swej najukochańszej Matce, powinni okazywać szczególną cześć, synowską miłość i poświęcenie; przez Nią niech dążą do Jezusa; niech Ją często wzywają usilnymi prośbami; do Niej we wszystkich swych potrzebach z największą ufnością niech się uciekają; Jej cnoty niech ze wszystkich sił naśladują”.
Pragnieniem św. Joanny de Valois było założenie męskiej gałęzi swojego zakonu. W pewnym sensie zostało to zrealizowane dwa stulecia po jej śmierci, kiedy to Zakon Marianów, jako pierwszy w historii i do tej pory jedyny, przyjął Regułę dziesięciu cnót NMP dostosowaną do zakonów męskich.
oprac. Andrzej Mączyński MIC